In januari 2015 verscheen Harem, de nieuwe roman van Ronald Giphart (1965). Aangezien hij een gelauwerd auteur en, net als wij, ook nog eens een Utrechter in hart en nieren is, leek het ons bij Bksy een mooi idee om wat meer aandacht te geven aan zijn nieuw verschenen roman.
Harem is een literair werk. Men twist al geruime tijd over wat precies literatuur is en ik kan ook geen sluitende definitie geven. Wat voor mij in ieder geval van essentieel belang is, is dat een werk gelaagd is. Daarmee bedoel ik dat er onder de eerste laag, namelijk het verhaal, ook nog (in-)direct gerefereerd wordt aan filosofische, ethische en/of godsdienstige vraagstukken. Kortom, een literair werk stelt vragen over waarom wij hier op aarde zijn en wat de zin is van het leven.
De roman is geschreven vanuit het perspectief van Liam de Hoop. Liam is de zoon van de wereldberoemde fotograaf MacDonald (‘Mac’) de Hoop. In Harem beschrijft Liam de levensloop van zijn vader; hoe hij enigszins verloren opgroeide in het Amsterdam van de jaren zeventig, vervolgens studeerde in Stockholm en in Zweden langzamerhand wereldberoemd wordt als fotograaf. Vervolgens beschrijft Liam ook zijn eigen geboorte en die van zijn zusje en zo valt het levensverhaal van Mac langzamerhand samen met zijn eigen memoires.
Giphart is een meester in het neerzetten van een verhaal. Hij beschrijft zijn personages en hun bespiegelingen zo levendig, dat je het gevoel krijgt er als het ware ‘bij’ te zijn. Wat daaraan bijdraagt is de wijze waarop Giphart fictie en realiteit in elkaar laat overvloeien door bijvoorbeeld veelvuldig werkelijk bestaande personen (onder andere Mick Jagger) met zijn personages in contact te brengen. Dit geeft de roman een hyperrealistisch karakter.
Tenslotte gunt Harem de lezer een mooie blik in de Zeitgeist van de afgelopen decennia. Deze worden voornamelijk gekenmerkt door een zeer sterk verlangen naar vrijheid. Vrijheid om te worden wie we willen zijn en vrijheid om te zijn met wie we willen zijn. Dat is een van de kernthema’s in Harem. Mac heeft namelijk niet één, maar drie vrouwen waarmee hij het leven doorbrengt (zijn ‘harem’). De titel van deze blog is in dat verband gekozen en is een referentie aan de Franse filosoof Jean-Paul Sartre. Hij was namelijk uiterst sceptisch over monogame relaties, omdat deze de vrijheid van het individu inperken: ik wil je liefhebben, maar je niet bezitten. Want wat ik bezit, dat kan ik verliezen. Of zoals Freja, een van de drie vrouwen Mac het verwoordt: ‘Ik ben niet van jou.’ (p. 260).
Harem is een boek dat handelt over onze tijd en daarom zeker de moeite van het lezen waard. Giphart schrijft helder, vlot en weet veel lagen aan te brengen in zijn werk. Aan het einde van dit werk vindt er een mooie plottwist plaats. Het nadeel van gemeenschappelijk bezit is namelijk dat iedereen er gebruik van mag maken. Maar hoe dat uitpakt laat ik aan de lezer zelf over om te ontdekken!
2015
Giphart, R.
Harem
Amsterdam: Uitgeverij Podium